Sporcu sağlığı ve detoks

Detoks son yıllarda çok fazla adını duyduğumuz bir terim. Özellikle de bir diyetisyen olarak 'Bana detoks yaptırır mısınız?' veya 'Ben detoks yapabilir miyim' diye mucizevi bir şey olacağına inanılan ve danışanlarımdan da sıkça talep aldığım bir konu. Tabii ki kadın sporcularla da çalışınca özellikle yağ oranlarını düşürmek adına sıkça detoks yapılmaya çalışıldığına şahit oluyorum.

Peki öncelikle bu detoks nedir?

- Detoks; kısaca toksinlerden vücudu arındırmadır. Yani yaşam boyu vücut; çevresel etmenlerden ve yediklerimizden kaynaklı bir takım toksinlere maruz kalıyor. Bu durumda vücutta serbest radikal dediğimiz hücre hasarına sebep olan maddelere artarak hastalıklara neden oluyor. Detoks aslında bu maddelerden yani toksinlerden arınma programıdır, yani günümüzde doğru bilinenin aksine yağ oranını azaltmaya, kısa sürede zayıflamaya yardımcı bir olay değildir.

Detoks denildiğinde sanki sadece sıvı (sebze suları, meyve suları vb.) beslenilmesi gereken bir program gibi algılanmaktadır. Kısaca detoks; farkında olmadan vücuda giren kimyasalları en aza indirebilmektir. Bunun ilk adımı ne yediğini bilmektir aslında.

Özellikle kırmızı et, kümes hayvanları ve yumurta tüketimi ile farkında olmadan alınan antibiyotik kalıntıları, hormonlar vücuda girmekte ve toksisite yaratmakta. Yine balık ve diğer deniz ürünlerinin tüketimiyle ağır metallere maruz kalmak aslında yıllar içinde artabilmektedir.

Yine sanayileşmeyle artan rafine gıda, paketli ve doğal olmayan birçok besinler, hatta besin dışındakiler de buna dahil olabilir (şehir yaşantısı, stres, kötü doğa koşulları vb.) karaciğer ve böbreklerde zamanla tahribata sebep olmaktadır. İşte burada detoks devreye girebilir.

Genelde az önce de söylediğim gibi, illa ki sıvı beslenmek zorunda olunan, her şeyi blender yapmak zorunda olduğumuz bir program değildir. Yine dengeli ve yeterli beslenmenin içinde olduğu, vücudu kimyasallardan arındırma mantığının içinde olduğu bir program uygulanmalıdır.

Özellikle serbest radikalleri vücuttan uzaklaştıracak antioksidanların (özellikle meyve ve sebzeler) çoğunlukta olduğu, rafine ve paketlenmiş gıdanın olmadığı, doğala yakın beslenmenin seçildiği bir yeme düzeni oluşturulmalıdır. Ayda 1-2 defa en fazla 3 gün sürecek arınma programları yapılabilir.

- Sporcular detoks yapar mı?

- Yukarıda verdiğim şekilde uygulanacak detoksu tabii ki sporcular uygulayabilir. Sporcuların detoks adı altında yağ yakımını hızlandırması için 1 hafta veya daha fazla süreyle bazen bütün gün sıvı tüketerek geçirdiklerini biliyorum. Aslında bu yapılan yağ yakımından ziyade vücutta su atımını hızlandırır; çünkü sadece sıvı ile 1 hafta beslenmek detokstan ziyade 'şok diyet' olarak tabir ettiğimiz programdır. Ve sporcuların yaptığı en büyük hatalardan biri de bunları uygulamaktır.

Hepimiz biliyoruz ki yağ yakımı için dengeli ve yeterli beslenme ve doğru egzersiz tipi çok önemlidir. Üstelik sezon içi yapılan detoks denilen 'şok diyetlerin' performansı olumsuz etkilediğini ve yetersiz beslenmeye bağlı vitamin mineral eksiklikleriyle birlikte bağışıklığı düşürerek, hastalıklara ve sakatlıklara sebep olduğunu söyleyebilirim.

Tabii ki isteğe bağlı 1-2 gün tamamen kırmızı et ve türevlerini tüketmeden çok iyi bir şekilde yıkanmış sebze ve meyvelerle de ister sıvı olarak, ister normal bir şekilde beslenilebilir. Ancak unutulmamalıdır ki bu sadece vücudu bir süreliğine asidik ortamdan uzaklaştırıp, toksinleri atmak için yapılır; yağ yakımı için uygulanmamalıdır.

Her zaman tekrarladığım gibi günümüzde fazlasıyla olan bilgi kirliliği ile birlikte özellikle sporcuların, performanslarını etkilemeyecek şekilde doğru detoks programı için uzmanlara yani diyetisyenlere mutlaka danışarak yol almaları gerekmektedir.