Doğru rehber

"Unutmayın, güçlü olan kişiler aslında zayıf yönlerini bulup, fark edip güçlendirmeye çalışanlardır. Bunun için geliştirmeniz gereken şeyleri saptayarak işe başlayabilirsiniz. Spor psikoloğunuzda bu yolda size en doğru rehber olacaktır."
 
Basketbolda psikolojinin olumlu etkilerini görebilmek için bu sayıda altyapılarda yaptığım bir çalışma örneği hazırladım. Bu alanın günümüzde yeni yeni gelişmesi nedeniyle, bazen insanların spor psikologlarının tam olarak ne yaptığını anlayamadıklarını görüyorum. Teknik direktörler, koçlar, mentorler, takım kaptanları ya da liderleri gibi; bu alanın içinde birçok farklı pozisyon varken 'Spor psikoloğu ne yapar?' gibi sorularla karşılaşıyorum. 
 
Bir örnek ile sağladığı fayda sürecini, basketbol altyapısındaki gençlerin, spor alanında nasıl daha iyi performans gösterebileceği üzerine yapmış olduğum çalışmalardan bazılarını anlatmak istiyorum. Başvurulan ilk hâller ve seanslar sonunda gelebileceğiniz noktalardan bahsetmek istedim. Bir uzman gözüyle bakınca takımların aldığı yol, spor psikologlarının basketbolculara nasıl fayda sağlayabilecekleri üzerine gerçekten önemli bir örnektir.
 
Bir basketbol takımının koçu, bir öğrencisi konusunda destek istemek için beni aradı. Başarılı bir şekilde oynayan bir ergen basketbolcudan bahsetti. Onun son dönemlerde bir takım sıkıntılar yaşadığına dikkat ettiğini söyledi. Telefonda onu dinledikten sonra öğrencisini görmek istediğimi söyledim.
 
Bir süre sonra randevu alıp geldi. Karşıma gelen oyunculara önce hafifçe kaygılarını azaltacak şekilde konudan bağımsız şeylerden bahsederim, ardından konuştuklarımızın gizli kalacağını söylerim ve sonra da onları seans odama kadar getiren nedenin ne/neler olduğunu sorarım. 
 
Kendisine sorduğumda ise; “Maç esnasında öyle bir an geliyor ki donup kalıyorum, top bana doğru gelmiş oluyor; ama ben bazen fark edemeyebiliyorum. Normalde çok iyi oynuyorum; fakat bazı anlarda yeterince performans gösteremiyorum. Bu da takım arkadaşlarım arasında da probleme yol açıyor. Bana pas verdiklerinde bazen onu iyi kullanamamış olabiliyorum. Bu durum maç sonrasında aramızda tartışmalara neden oluyor. Son zamanlarda bu tartışmalar arttığı için ben de destek almak istedim. Acaba bu sorunun kaynağı nedir?” diye durumunu anlatmıştı.
 
Gördüğünüz üzere burada sporcu danışanım sorunun kendisi de farkındaydı. Düzeltmek için ana kaynağını bulmak gerekiyordu. Görüşmeler sonucunda edindiğim bulguları doğrulayabilmek için bir takım testler istemiştim. Çünkü bu yaşadığı durum birçok faktöre bağlı olabilirdi. 
 
Örneğin, çocukluktan itibaren tanı alabilecek bir dikkat eksikliği yaşıyor olabilirdi, kaygı bozukluğu, depresyon ve benzeri duygu durum bozuklukları sebebi ile dikkatinde kopmalar yaşıyor olabilirdi. Herhangi bir arkadaş, aile, yaşantısı sorunu yaşıyor olabilirdi, ergenliğe bağlı geçiş dönemi, hormonal değişimler gibi sebepler de olabilirdi. Daha sayamayacağım birçok sebebe bağlı dikkat sorunu yaşama ihtimali de vardı. Görüşmeler sonucunda testlerle desteklemek, bu bakımdan da yardımcı olacaktır.
 
Problem kaygı mı yoksa dikkat sorunu muydu? 'Performans göstermesi gereken durumda kaygılanıyor ve hata mı yapıyordu; yoksa dikkatini mi toplayamıyordu?' Görüşme yaptığım örnek ergen olduğu için aslında bütün gelişimsel öyküsü önemliydi. 
 
Liste uzun... Nasıl doğduğu, doğum şekli, doğduktan sonra nasıl bir bebek olduğu, erken çocukluk dönemi, sık aktivite değiştirip değiştirmediği, dikkatini uzun süre bir şeye odaklayıp odaklayamadığı, hareketliliği, sabrı, çabuk sıkılan bir çocukluk mu geçirdiği, spora çocukluktan beri ilgisi olup olmadığı, motor becerilerinin gelişimi, kas gelişimi esnasında herhangi yolunda gitmeyen bir durum yaşayıp yaşamadığı, ilkokul döneminde okumayı yazmayı kolaylıkla öğrenip öğrenmediği, yazı yazarken el göz koordinasyonunu düzgün kullanabilmesi, temel motor aktivite olmadan da görsel organizasyon yapabilme becerisi, görsel planlaması ve sentezlemesi gibi durumları içeren ayrıntılı bilgileri kendisinden edindikten sonra herhangi tanı alabilecek bir durum olup olmadığını da belirleyebilmek için testler uyguladım. 
 
Çünkü yaşanılan dikkat problemi ve organize olamama problemi spor yaşantısını etkilemekteydi. Bunun sebebinin de 'herhangi bir dikkat eksikliğinden mi yoksa dikkat bozukluğundan mı ya da ruhsal bir kaygıdan mı?' ileri geldiğini tespit etmek gerekecekti.
 
Bir süre sonra, ruhsal durum değerlendirme testlerini tamamlayıp, zeka ve dikkat testlerini de tamamladıktan sonra, elimizdeki ilk görüşme bulguları ile bütünleştirip, kendisini bilgilendirip geliştirmemiz gereken alanlarla ilgili bir uygulama süreci programı oluşturduk. Sporcumuz, aslında basketbolda olduğu kadar yaşamının diğer alanlarında da görsel planlama yapabilme becerisi konusunda geliştirilmeliydi. Yaşamın diğer alanlarında, derslerinde, planlama yapabilmesinde, gününü etkin bir şekilde kullanıp  geçirebilmesinde, organize olabilmesinde sıkıntılar yaşıyordu. 
 
Sporda enerjik ve etkin bir şekilde takım içinde oynayabiliyordu; ancak kendi karar alması gereken kritik noktalarda yoğun kaygı yaşayarak kilitlenmeler olabiliyordu. Dikkati kaygı sebebiyle dağılıyordu. Takım içinde sorumluluk almakta problem yaşıyordu. Kaygı sorunu sebebiyle organize olmakta güçlük çekip hareketsizleşebiliyordu. Takımı daha güçlü rakiplerle oynamaya başladığında bu kaygı daha da artabiliyordu. 
 
Bütün eksiklikleri tespit edip kendisini geliştirebilmesi için spor psikoloğu olarak onunla çeşitli çalışmalar yaptım. Bir süre sonra maçlardaki performansının arttığını söyledi ve bu yönde ailesinden bilgiler de aldık. Hayatının diğer alanlarını da daha iyi organize edebildiği, derslere dikkatini daha fazla verebildiği ile ilgili gelişmeler de yaşadı. Özetle sorunlarını fark edip, çözmek için adım attı. 
 
Unutmayın, güçlü olan kişiler aslında zayıf yönlerini bulup, fark edip güçlendirmeye çalışan kişilerdir. Bunun için geliştirmeniz gereken şeyleri saptayarak işe başlayabilirsiniz. Spor psikoloğunuzda bu yolda size en doğru rehber olacaktır.